Panik Bozukluk Belirtileri

Sağlıklı Hayat 7 Aralık 2017

0 1.339 5 dakika okuma süresi

Panik Bozukluk Nedir?

Hem zihinsel hem de fiziksel olarak kaygı duygusunu kontrol altına alabilme mekanizmasının bozulmasına panik bozukluk denir. Panik ataklarla seyreder. Bu bozuklukta devamlı bir kötü olay ya da ölüm beklentisi vardır. Bu beklentiler yoğunlaştığı zaman panik atak gerçekleşir. Panik atak, bir çeşit kaygı nöbetidir ve nöropsikolojik bir durumdur. (Nöropsikolojik: Beynin yapı ve fonksiyonlarıyla bağlantılı olan psikolojik durumlardır.)

Panik bozukluk ile tanışmamış olan pek çok kişi bu hastalığı bir şımarıklık olarak görür. İstenildiğinde bir çırpıda son bulacak basit bir hastalık olduğunu düşünür. “Bence kendisi bu hastalıktan çıkmak istemiyor, ilgi çekmeye çalışıyor.“ gibi yaftalamalarla bu hastalar fazlasıyla karşılaşır; ancak durum kesinlikle düşünüldüğü gibi değildir. Panik atak krizlerinden kurtulmayı en çok panik atak hastaları ister. Her gün “ölümle burun buruna gelme” hissi ile baş etmek hiç kolay değildir. Dünyadaki herkes kaygılanır, korkulu anlar yaşar; ancak pek çoğu beden ve ruh birliği ile bu duyguları kontrol altına alabilir. Panik bozukluk yaşayanlar ise ortalıkta kaygılanacak bir sebep olmamasına karşın çok istemesine rağmen bu kaygı yoğunluğunun önüne geçemez. Beynindeki elektriklenmeyi ve adrenalin hormonlarını tek bir emirle durduramaz.

Panik Bozukluk Nasıl Gelişir?

Panik bozukluğun kesin bir sebebi yoktur. Hissettirmeden ilerleyen bir durumdur. Genetik yatkınlığın, yaşanmış olan yoğun stresin ya da travmanın beyindeki negatif etkisinin bir sonucu olduğu düşünülür. Stres yaratacak bu şeyler kişinin o olayı yorumlama mekanizmasına göre değişiklik gösterir. Örneğin; kimisi için evlilik bir dönüm noktası bir mutluluk sembolü iken kimisi içinse zorlu, stresli ve travmatik bir süreçtir. Mezuniyeti kimisi kurtuluş olarak görürken kimisi de bir boşluğa düşüş olarak yorumlar ve duygusal bir çıkmaz gelişir.

Zihinde “travmatik olay” olarak algılanan durumlar beyin kimyasında bazı değişikliklere sebep olabilir. Panik atak o an gelişmese bile çok ileri bir zamanda hiç hesapta yokken, çok rahat ve mutlu bir anda, hatta uyurken bile kapıyı çalabilir. O an geldiğinde kişilerin aklından genellikle şu cümleler geçer:

“Demek öleceğim an bu anmış.”“Sonum geldi.”

“Şu anda kesinlikle kalp krizi geçiriyorum.”

“Aklımı kaçırmak, çıldırmak üzereyim,”

İlk panik atak ânı oldukça dehşet verici bir andır. Ne olursa olsun kişi hayatının hiçbir döneminde unutamaz. O an nerede olduğunu, üzerinde hangi kıyafetlerin olduğunu, etrafında kimlerin olduğunu ilk gün kadar iyi hatırlar. Aynı ortamın tekrar oluşması yeniden panik atak yaşanması için güçlü bir tetikleyici faktör olur.

Kişiler ilk panik ataktan sonra aynı şeyleri tekrar yaşamanın endişesi ile dolup taşar. Bu endişe diğer atakların gelişini kolaylaştırır. Panik atak geçiriyor olduğunu öğrenene kadar kişi pek çok kez kendisini hastanenin acil servisinde bulur.

Panik Bozukluk Belirtileri Nelerdir?

Panik bozukluk çoğunlukla fiziksel bir tetikleyici faktör ile aktif olur ve panik atak hali yaşanır. Bu tetikleyici faktörler bir kalp çarpıntısı, kendine yabancılaşma (depersonalizasyon), nefes darlığı gibi belirtilerdir. Eğer panik bozukluğa yatkınlık söz konusuysa bu küçük başlangıçlar kişiyi fazlasıyla korkutur. Kişi vücuduna odaklanır ve dinler. Bu odaklanma, semptomların daha belirgin ve şiddetli hissedilmesine sebep olur. Böylelikle o dehşet verici panik atak ânı başlar. Panik atak belirtileri şunlardır:

Göğüs bölgesinde ağrı, kalpte çarpıntı
Ellerde, kollarda, ağız kenarlarında uyuşma, karıncalanma (İlk 2 belirti hastanın kalp krizi geçirdiğini düşünmesine sebep olur.)
Nefes alamama hissi (Astım krizini düşündürür.)
Baş dönmesi, ateş basması, terleme
Gerçeklik algısının yitmesi
Çevreyi ve kendini değişmiş gibi hissetme, her şeyi bir oyun ve bir yalan gibi görme
Kendi bedeninden ayrılıyor gibi hissetme, yabancılaşma
Çıldırdığını ya da boyut değiştirdiğini sanma
Bayılacakmış gibi hissetme

Bu karmaşık belirtiler panik atağın tipik belirtileridir. Bu belirtiler yaklaşık olarak 10 dakika içerisinde bütün vücudu ele geçirir. İlk kez panik atak geçiren kişinin o anda sağlıklı düşünebilmesi mümkün değildir. Tek düşündüğü şey oradan uzaklaşmak ve derhal hastanenin acil bölümüne müracaat etmek olur.

Panik Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?

Panik atak semptomları yaşayan kişilerin mutlaka sağlık kontrollerinden geçmesi gerekir. Çünkü özellikle kalp, göğüs, beyin ve tiroit hastalıklarının semptomları ile karışma ihtimali vardır. Biyokimya tahlili, EKG (Elektrokardiyografi), MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme), Ultrasonografi gibi tetkiklerden geçildikten sonra eğer herhangi bir sorun görünmüyorsa panik atak akıllara gelmelidir. Bu durumda hemen Psikiyatriye yönelmekte fayda vardır.

Psikiyatrist panik bozukluk teşhisi koyabilmek için belli kriterler belirler:

Atakların bir anda başlaması gerekir. İlk evreleri yoktur. Başlar ve 15 dakika içerisinde son bulur.
Atakların yaşanmadığı ara dönemlerde herhangi bir bulguya rastlanmaz. (Örneğin; kalp hastalığını işaret eden tırnaklarda ya da dudaklarda morluklar, beyin hastalıklarını işaret eden bilinç kayıpları gibi)
Beklenti anksiyetesi gelişir (Ya bir daha aynı şeyleri yaşarsam korkusu ile tetiklenen ataklar mevcuttur.)
Tetikleyici etkinin yaşanan atağın şiddetiyle bir bağlantısı bulunmaz. (Örneğin basit bir iç sıkıntısı bile şiddetli bir atağa dönüşebilir.)
Semptomların yaşandığı yerler tehlikesiz olduğu halde kişi o mekândan kaçmaya çalışır ve orayı tetikleyici faktör olarak görür. Aynı semptomlar o mekâna geri dönüldüğünde yeniden yaşanır.

Psikiyatrist bu kriterleri tespit ettikten sonra hastanın yaşanmışlıklarını ve kişilik özelliklerini inceler. Bir takım testler ve ölçekler uygular. Bütün bu incelemelerin sonucunda panik bozukluk teşhis edilmiş olur.

Panik Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?

Panik bozukluk tedavisinde çoğu defa bilişsel ve davranışsal terapi uygulanır. Eğer kişi çok zor durumdaysa, huzuru ve sosyal hayatı ciddi anlamda etkileniyorsa terapi süreci oturana kadar ilaç ile paralel devam edilebilir.

Bilişsel terapide hastalık hakkında detaylı bilgilendirme mevcuttur. Bu hastalık nedir, nasıl gelişir, hangi yöntemlerle kontrol altına alınabilir, durumlara ve tetikleyici faktörlere bakış açısı nasıl değiştirilebilir; hasta bütün bunlar hakkında aydınlatılır. Tetikleyici faktörlerin panik atakla bir bağlantısının olmadığını, tehdit oluşturmayacak şeylerle de bu atakların yaşanabileceğini kişi bu süreçte kavramaya başlar.

Davranışsal terapide ise duyarsızlaştırma tekniği uygulanır. Bu duyarsızlaştırma tetikleyici faktörlere karşı olur. Belki bir kapalı ortam, araba ya da sınıf ortamı bir tetikleyici faktördür. Kişilerin bu ortamları düşünerek kendi kendilerini bir atağın içerisine sürüklemesi sağlanır. Atak gerçekleştiğinde ise kişi aslında bu panik atağın kendi zihninden kaynaklı olduğunun farkına varır. Aynı zamanda kişi telkin de edilir. Böylelikle tetikleyici faktöre karşı duyarsızlaşma gerçekleşir.

Atak anlarının hafif şekilde atlatılması için nefes alma egzersizleri ve rahatlama teknikleri de öğretilir. Negatif düşünceler belirlenir ve çeşitli yöntemlerle onların pozitife çevrilmesi sağlanır.

Terapilerin yeterli gelmediği durumlarda doktor kaygı giderici ve kalp ritmini düzenleyici ilaçlarla ya da antidepresanlarla terapi sürecini yürütebilir. Seansların sıklığı Psikolog tarafından hastanın durumuna göre belirlenir. (Ortalama 15 seansta %100’e yaklaşan başarı oranları görülmektedir.)

Panik Bozukluk Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Panik bozukluk tedavi edilmediğinde beraberinde fobik bozukluklar baş gösterebilir. (Kaplı yerde kalma korkusu, dış mekân korkusu gibi) Kişi ölüme ve panik atağa karşı gelişen bu korkular yüzünden kendisini pek çok şeyden kısıtlar. Hayat kalitesi düşer. Kişi sırf bu ruh hali yüzünden işinden istifa edebilir ya da emekliye ayrılabilir. Hem ekonomik yönden hem de diğer yönlerden diğer kişilere karşı bağımlı hale gelir.

Tedavi edilmemiş panik bozukluk; intihara, madde kullanımına, alkole ve depresyona yatkın hale getirir.
Hobilerden, sanattan ve spordan uzaklaştırır.
Hastanelerin acil bölümünde çok vakit geçirmeye sebep olur.
Bu ruh hali bağışıklığı düşürdüğü için bedeni hastalıklara dirençsiz hale getirir. Kişi sık sık hastalanır.

Panik Bozukluk Kimlerde Görülür?

Panik bozukluk 20’li ve 30’lu yaşlarda çok daha sık görünür. İlk panik atağın 45 yaşından sonra yaşanması çok nadir bir durumdur. Böyle bir durum gerçekleştiğinde, bu semptomların altında yatan organik bir sebep düşünülür ve kişiler sağlık kontrolleri için hastaneye yönlendirilir. Eğer tetkiklerde bir sorun çıkmazsa panik bozukluk teşhisi konabilir. Panik bozukluk, erkeklere oranla kadınlarda 2 kat daha fazla görünür.

Genetik olarak yatkınlığı olanlar (İkizler üzerinde yapılan deneyler bunu ortaya koymuştur.)
Çocuklukta travmatik olaylar yaşayanlar (Anne ve babanın boşanması ya da onlardan birisinin ölümü; kavga ve şiddet unsurları gibi.)
Beyin biyokimyasında değişimler yaşayanlar (Kafaya alınan darbeler ya da madde kullanımları buna sebep olabilir.)
İşine fazla düşkün olanlar ve çalışmalarında aşırı titizlenenler
Aşırı sorumluluk yükü altında olanlar
Devamlı ölüm korkusu barındıranlar panik bozukluğa sürüklenebilmektedir.

Bütün bu maddeler bir faktör olarak düşünülse de kesinliği yoktur. Belli başlı şeyler bir araya gelerek panik bozukluk tablosunu oluşturabilir. Her kişi kendisine özgüdür ve sebepler de değişkendir. Bu sebepleri barındıran herkes panik bozukluk yaşayacak ya da panik bozukluk yaşayan herkes bu sebepleri barındıracak diye bir kaide söz konusu değildir.