Gelişim Stresleri Nelerdir?

Bebeklikten yaşlılığa doğru insanlar pek çok geçiş dönemi yaşarlar. 1. yaş, 2. yaş, çocukluk, ergenlik, gençlik (erken, orta ve geç gençlik dönemleri), yetişkinlik, menopoz/andropoz, yaşlılık dönemleri psikolojide ve bedende pek çok değişime sebep olan önemli geçiş dönemleridir.

Çocuğun ilk birinci yaşı içerisindeyken annesini kaybetmesi, ilk 3 yaş içerisinde anneden ayrı yaşaması, bu süre zarfı içerisinde korunma, sevgi ve şefkatten mahrum kalması, beslenmenin yetersiz kalması gibi durumlar ilk çocukluk döneminin önemli stres faktörleri arasındadır.

11-13 yaş arası kız çocuklarının bedenlerinde yapısal değişiklikler baş göstermeye başlar. Göğüs büyür, adet süreci başlar ya da adet düzenine aksamalar olur. 11-14 yaş arası erkeklerde ise cinsel organların yapısal ve fonksiyonel değişimleri söz konusudur. Bu tür durumlar ergenlerde tedirginlik, korku, endişe gibi stres yanıtları oluşturur.

15-18 yaş orta gençlik döneminde ise “separasyon” şeklinde tanımlanan anne-baba figüründen kopma çabaları görülür. Bu dönemde kişiliği bulma çabaları da vardır. Bu çabalar sürerken kişilik değişimleri ya da kişilik bozuklukları yaşanabilir. Buna “identite/kimlik krizi” denir. Ciddi stres faktörüdür. 15-18 yaşlarına girilmesi ile birlikte soyut düşünme becerisi gelişim göstermeye başlar. İlgi alanları değişir, dolayısı ile “benlik” ve “dünya görüşü” ortaya çıkar. Henüz gelişim göstermemiş bu ilk fikirler ile “kavram karmaşaları” kaçınılmaz olur. Bu da aşırı duygusallığa ve yeni sevgi objeleri arayışlarına yol açar. Platonik ya da büyük aşkların ortaya çıkması, homoseksüel eğilimler ve bunların getirdiği şiddetli stres duyumu çok belirgin bir hale gelir.

20-25 yaş arası geç gençlik döneminde toplumda saygın bir yer edinme, iyi para kazanma gibi çabalar söz konusudur. Gencin bu konuda başarısız ya da şanssız olduğu durumlarda (özellikle erkeklerde) hem psikolojik hem bedensel yıpranmaya ve hastalığa sebep olacak şiddetli stresler oluşur. Kızlarda ise evlilik ve anne olma özlemi mevcuttur. Toplumdaki yerleşmiş fikirlerle ve çevreden gelen baskılarla bu dönemde kızlar “evde kalma korkusu” yaşarlar. Bu da tüm yaşam hazzını, neşeyi ve üreticiliği zarara uğratır. Özellikle şanssız denemelerin ve hayal kırıklıklarının yaşanması genç kızı içinden çıkılması zor psikolojik yıkımların içerisine atar.

25 yaşından sonraki süreçte stres faktörleri daha yoğun yaşanır; çünkü beklenti maksimum seviyededir. İş hayatında, sosyal hayatta ve aile hayatında kişinin konumunu iyi belirleyemediği ya da konumunun hakkını verebilmekte zorlandığı durumlarda yaşanan stres ciddi boyutta olur. İtibar ve mal varlığının kaybedilmesi gibi durumlar da oldukça travmatiktir.

Kadınlarda menopoz ve  erkeklerde andropoz dönemlerinde biyolojik stres oldukça üst seviyede seyreder. Hormonal değişimlerin yaşattığı biyolojik stresin yanında kadınlığı ya da erkekliği (üretkenliği) kaybetmiş olma düşüncesinin getirmiş olduğu stres mevcuttur. Bu süreçte kadınlarda kilo kaybı ya da kilo alımı, depresyon, şüphecilik, mizaç bozuklukları, durgunluk, zıtlık ve çalışma isteksizliği çok sık görülür. Değersizlik ve intihar fikirleri ortaya çıkmaya başlar. Bu stres faktörü menopoza bakış açısına göre değişiklik gösterir. Kimisi bunu bir kurtuluş ve yeni bir döneme geçiş olarak görürken kimisi ise “bitiş” ya da “tükeniş” olarak görür. Erkeklerde yaşanan andropozda da benzer düşünceler ve stresler yaşanır