Gastroenterit nedir ?
Gastroenterit nedir ?
Gastro, tıp dilinde “Mideyle alakalı” demektir. Enterit veya tıp dilindeki haliyle “Enteritis” ise ince bağırsak için kullanılır. Hastaların mide ve bağırsaklarında iltihaplanma meydana geldiği zaman bu iki kelimenin birleşimi olan “Gastroenterit” tabiri tercih edilir.
Gastroenterit veya yaygın bilinen adıyla mide gribi, isminden de anlaşılacağı üzere çeşitli virüslerin vücuda bulaşmasıyla birlikte midede meydana oluşan enfeksiyona denir. Dünyanın hemen her bölgesinden, her yaşta insanı etkileyebilen bu hastalık yüksek derecede bulaşıcı özelliğe sahiptir. Halihazırda enfekte olan kişilerle yakın temas veya yiyecek, içecek gibi gıdaların ortak kullanımı sonucu hastalık bir başkasına kolayca geçebilir.
Gastroenterit hastalığının bulaşması için en uygun ortamlar ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Çocuk yuvaları, kreşler
- Okullar
- Cruise gemileri
Mevsimine göre birbirinden farklı virüsler gastroenterite yol açabilir. Ancak hastalığı tetikleyen en yaygın virüslerin başında norovirüs ve rotavirüs gelir.
Hastalığın bulaşmasını önlemek için alınabilecek tedbirler ise çok basittir. Bunların başında başkası tarafından kullanılan su ve gıdayı tüketmemek, elleri de sık sık yıkamak gelir. Çoğu gastroenterit hastası ise iki veya üç gün içinde iyileşir, yan etkilerin hiçbiri uzun süre etkisini göstermez.
Gastroenterit neden olur ?
Ne yazık ki mide gribi, yani Gastroenterit rahatsızlığına yol açan birçok sebep vardır. Ancak bulaşıcı bir hastalık olan gastroenterit nedenleri şöyle sıralanabilir:
- Virüsler: Norovirüs, adenovirüs, rotavirüs ve diğerleri
- Bakteriler: Salmonella, Shigella, E. coli ve diğerleri
- Parazitler: Giardia lambia, Kriptosporidium ve diğerleri
Ek olarak antibiyotikler, toksinler ve yemek alerjilerinin de gastroenterit sebepleri arasında yer alır.
Gastroenterit bulaşıcı mıdır ?
Evet, bulaşıcıdır. Daha önce de belirttiğimiz üzere çeşitli virüsler gastroenterit rahatsızlığına sebep olur. Ancak toplumun aşağıdaki kesimleri daha yüksek risk altındadır.
- 5 yaşından küçük çocuklar
- Yaşlı yetişkinler, özellikle huzurevi veya bakım evinde yaşayanlar
- Bağışıklık sistemi zayıf çocuk veya yetişkinler
Grup halindeki topluluklar virüsün yayılması için en uygun ortamları teşkil eder. Nitekim virüsün en kolay yayılma yöntemleri arasında şunlar yer alır:
- Gıda işletmelerinde çalışan mutfak personelinin ellerini yeteri kadar iyi yıkamaması
- Çeşme suyu içmek
- Kirli sularda avlanan balıkları çiğ veya iyi pişmemiş halde tüketmek
Gastroenterit etkeni virüsler nelerdir ?
Norovirüs
Öte yandan gastroenterit hastalığını norovirüs adındaki virüsle doğrudan bağdaştırabilmek de mümkün. Her yaştan insana bulaşabilen bu virüs aşırı derecede bulaşıcıdır. Kirlenmiş gıda, su ve yüzeyler aracılığıyla hasta olmayan kişilere bulaşır. Kalabalık ortamlar virüs için ideal yayılma alanlarını teşkil eder.
Norovirüsün belirtileri şunlardır:
- Mide bulantısı
- İshal
- Yüksek ateş
- Eklemlerde ağrı
Norovirüs sonucu gastroenterit hastalığına yakalanan kişiler, bu belirtileri yaşadıktan sonra 1 ila 3 gün içerisinde iyileşmeye başlarlar. Tüm dünyada gastroenterite yol açan en yaygın virüslerin başında gelen norovirüs, çoğunlukla Kasım – Nisan ayları arasında etkisini gösterir.
Rotavirüs
Küçük çocukları ve bebekleri hedef alan rotavirüs, enfekte olan kişiden diğer çocuklara veya yetişkinlere sıçrayabilir. Genellikle ağızla temas halinde başka insanlara geçer. Aşağıda yer alan belirtileri ise enfeksiyonun başlamasını takip eden 2 gün içerisinde ortaya çıkar.
- Kusma
- İştah kaybı
- 3-8 gün boyunca etkisini gösterebilen sulu ishal
Aralık ve Haziran ayları rotavirüsün mevsimidir. 2006 yılında keşfedilen rotavirüs aşısı, bebek ve küçük çocuklarda gastroenterit gibi hastalıkların ortaya çıkışını engelleyebilmektedir.
Adenovirüs
Herkesi tehdit eden adenovirüs, aralarında gastroenteritin de bulunduğu bir dizi hastalığın baş sebebidir. Hapşırma veya öksürme sonucu ağızdan çıkan tükürük parçacıklarının hava yoluyla başka insanlara geçmesi veya nesnelere yapışması, temas sonucu hasta olmayan kişiye virüsün bulaşmasını netice verir. Adenovirüsün belirtileri ise aşağıdaki gibidir:
- Boğazda ağrı
- Gözde pembeleşme
- Yüksek ateş
- Öksürme
- Burun akıntısı
Kreşte kalan 6 aylık ila 2 yaşındaki çocuklarda adenovirüs daha sık görülür. Çoğu çocuk adenovirüs belirtilerini yaşadıktan birkaç gün sonra kendini daha iyi hissetmeye başlar. Ancak gözün pembeleşmesi gibi yan etkilerin yok olması biraz zaman alabilir.
Astrovirüs
Çocuklarda gastroenterit hastalığına neden olan bir diğer virüs ise astrovirüstür. Bu virüsün belirtileri şöyledir:
- İshal
- Baş ağrısı
- Vücutta aşırı miktarda su kaybı
- Mide ağrısı
Kış aylarının sonu, sonbaharın başı virüsün yayılması için en ideal zaman dilimidir. Virüs bir kişiden diğerine yiyecek veya yüzeyle temas yoluyla bulaşır. Belirtileri ise genellikle 2-3 gün içinde etkisini yitirir, virüs sessiz sedasız vücudu terk eder.
Gastroenterit belirtileri
Enfeksiyonun vücutta baş göstermesini takip eden 1-2 günlük süre zarfında gastroenterit belirtileri de ortaya çıkmaya başlar.
- İshal
- Mide bulantısı ve kusma
- Baş ağrısı, kas ve eklem bölgelerinde sızı
- Yüksek ateş veya titreme
- Ciltte aşırı terleme
- Karın bölgesinde kramp ve ağrı
- İştahsızlık
Yukarıda sıralanan belirtiler 1 ila 10 gün arasında etkisini gösterebilir. Hastalık genellikle kendiliğinden geçtiği için doktora aşağıdaki şiddetli belirtilerin gözlemlenmesi durumunda başvurmanız tavsiye edilir:
- İshal en az 3 gündür etkisini gösteriyor ve her gün daha da şiddetleniyorsa
- İshalde kan görülüyorsa
- Dudaklarda kuruma ve baş dönmesi gibi vücudun aşırı miktarda su kaybettiğini gösteren belirtiler varsa
Buna ek olarak eğer bebek veya çocuğunuzun gözünde kuruluk varsa, ağlarken gözünden yaş gelmiyorsa acil olarak doktora müracaat etmeniz önerilir. Hastanelerin gastroenteroloji polikliniklerinden randevu alabilirsiniz.
Gastroenteriti bu hastalıklarla karıştırmayın!
Bazen başka rahatsızlıkların belirtilerini akut gastroenterit ile benzetebilmek mümkündür. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Yiyecek intoleransı: Laktoz, fruktoz ve yapay tatlandırıcılara karşı intolerans.
- Sindirim bozuklukları: Crohn rahatsızlığı, ülseratif kolit, çölyak hastalığı ve irritabl bağırsak sendromu gibi enfeksiyon hastalıkları.
- Çeşitli ilaçlar: Bazı antibiyotik ve magnezyum içerikli antasit ilaçlar, mide gribine benzer yan etkileri tetikleyebilir.
Eğer belirtiler 2-3 gün içerisinde geçmezse hastalara doktor muayenesi önerilir.
Çocuklarda su kaybına özellikle dikkat!
Akut gastroenterit belirtilerinin başında dehidrasyon, yani vücudun aşırı miktarda su kaybı gelir. Özellikle bebek ve küçük çocuklarda bu sorun başka ciddi rahatsızlıkları tetikleyebilir. Bu sebeple miniklerde aşağıdaki yan etikler gözlemleniyorsa bir an önce profesyonel tıbbi yardım alınması gerekir:
- Birkaç günden fazla etkisini gösteren ishal
- Kanda dışkı
- Uyuşukluk ve halsizlik
- Baygınlık ve baş dönmesi hissi
- Mide bulantısı
- Ağızda kuruluk
- Gözyaşı kuruluğu
- 8 saat boyunca idrar yapmamak veya idrarın koyu sarı, kahverengi tonlarında olması
- Göz kapağının veya bebeklerde bıngıldağın düşmesi
Eğer akut gastroenterit tedavisi hemen uygulanmazsa dehidrasyon, aşağıda listelenen bazı ciddi hastalıklara yol açar:
- Beyin büyümesi
- Koma
- Vücudun yeteri miktarda sıvı veya kana sahip olmadığı durumlarda ortaya çıkan hipovolemik şok
- Böbrek yetmezliği
- Nöbet geçirme
Gastroenterit nasıl teşhis edilir ?
Çoğu zaman hastanın tıbbi geçmişi ve fiziksel muayene, gastroenterit teşhisi için yeterli olur. Bunun yeterli olmadığı durumlarda doktorunuz dışkı örneği üzerinde test yaparak virüs, parazit veya bakteriyel enfeksiyonu araştırarak teşhis koyabilir.
Gastroenterit nasıl tedavi edilir ?
Gastroenterit tedavisi sürecinde asıl hedeflenen dehidrasyon, yani bol miktarda su kaybını önlemektir. Bunun için hastaya çokça sıvı tüketmesi telkin edilir. Bazı şiddetli gastroenterit vakalarında kişinin hastaneye kaldırılması ve damar yoluyla sıvı alması gerekebilir.
Akut gastroenterit ilaçları denince akla ilk gelen Pedialyte gibi oral rehidrasyon solüsyonları (OHS) da ciddi durumlarda can kurtarıcı olabilir. Özellikle bebek ve çocukların midesindeki su, tuz ve elektrolit dengesini düzenleyen bu solüsyon gastroenterit reçetesiz olarak eczanelerden temin edilebiliyor.
Burada hastaların dikkat etmesi gereken bir diğer husus, antibiyotiklerin virüslere karşı hiçbir etkisi olmadığıdır. Bu yüzden boş yere antibiyotik kullanarak böbreklerinizi yormamanız önerilir.
Ne yemeli, ne yememeli ?
Eğer “Gastroenterite ne iyi gelir?” diye merak ediyorsanız, kendinizi daha iyi hissetmeye başlamanızla birlikte diyet listenize yumuşak bazı gıdaları dahil etmeniz önerilir. Bu besin kaynakları şöyledir:
- Pirinç
- Patates
- Tost
- Muz
- Elma püresi
Aynı zamanda “Akut gastroenterite ne iyi gelir?” sorusunun da cevabı olan ve sindirmesi çok kolay olan bu besinler, ilerde midenizde rahatsızlık oluşmasına yol açmayacaktır. Gastroenterit hastalarının tüketmekten kaçınması gereken gıdalar ise şu şekildedir:
- Alkol
- Kafein
- Yüksek yağlı gıdalar
- Şekerli besinler
- Süt ve süt ürünleri
Öte yandan hastalığa karşı alabileceğiniz bazı basit önlemler de var. Yaşam tarzınızda yapacağınız bu değişikliklerle gastroenterit gibi rahatsızlıkların tekrar nüksetmesini önleyebilirsiniz.
- Öğünler arasında bol bol sıvı tüketin. Eğer su içmekte zorluk yaşıyorsanız az miktarda sıvı almayı tercih edebilirsiniz.
- Meyve suyu tüketmekten kaçının. Sanılanın aksine mineral barındırmayan bu sıvılar, ishalinizi daha da kötüleştirebilir.
- Çocuk ve yetişkinler Powerade gibi spor içeceklerini tüketerek elektrolit ihtiyacını karşılayabilir. Daha küçük çocuk ve bebeklerinse Pedialyte gibi OHS ürünlerini tüketmesi öneriliyor.
- Küçük porsiyonlarda ürün tüketerek midenize iyileşme fırsatı tanıyın.
- Bol bol istirahat edin. Kendinizi yorgun veya zayıf hissedebilirsiniz.
- Çocuğunuza ilaç vermeden önce kesinlikle doktorunuza danışın. Hiçbir zaman viral hastalığı olan birine aspirin vermeyin. Bu ölümcül bir hastalık olan Reye sendromuna yol açabilir.
