Akne tedavisi
Akne nedir ?
Genelde ergenlik döneminde, çoğunlukla alın ve yanak bölgesinde ortaya çıkan küçük kırmızı şişkinliklere akne veya sivilce denir. Eğer “Akne ne demek” diye soracak olursanız, bu kelimenin dilimize sivilcenin İngilizce karşılığı olan “Acne”den geçtiğini söyleyebiliriz.
Vücutta bulunan yağ bezlerinin salgılanan hormonların etkisinde kalarak çok fazla yağ üretmesi, bu yağların da ciltteki tüy gözeneklerini tıkaması sonucu ortaya çıkan akneler çeşitli büyüklüklere sahip olabilir.
Akne neden çıkar ?
Akne lezyonları yüzün yanı sıra kolların ve sırtın üst kısmında, ensede ve omuzlarda ortaya çıkabilir. Yaygın kanının aksine akne, sağlıksız beslenme ve sık cinsel ilişki sonucu etkisini göstermez. Aileden geçen ırsî yatkınlık ve hormonlar, akne oluşumunun başlıca gerçek sebepleridir. Bu yüzden çikolata yemeyi kesmek veya günde 10 kez yüzü sabunla ovalamak yüzünüzü işgal eden aknelere karşı pek de etkili sonuç vermeyebilir.
Akne çeşitleri
Bu rahatsızlık kendi içinde papül, püstül, nodül, kist, siyah nokta ve beyaz nokta olmak üzere birçok farklı alt kategoriye ayrılabiliyor. Haliyle tüm akne çeşitleri için farklı bir tedavi süreci ve ilaç kullanımı söz konusu.
Akne belirtileri
Fark etmesi en kolay cilt rahatsızlıkları arasında yer alan akne, çoğu zaman yüz bölgesinde ortaya çıkar. Ciltte beliren kalıcı, tekrarlayan kırmızı nokta ve şişkinlikler de aknenin belirtileri arasındadır. Genellikle yüz, göğüs, omuzlar, ense ve sırt bölgesinin üst kısmında etkisini gösterir.
Akne neden olur ?
Her ne kadar halk arasında akne oluşumuna birçok gerekçe gösterilebiliyor olsa da, bilim dünyası halen daha aknenin neden olduğu sorusuna net bir cevap veremiyor. Stresin akneye yol açabildiği biliniyor olsa da, ortadaki tek sebebin bu olmadığı kesin.
Hormonlar : Ergenlik dönemindeki gençlerde görülen sivilcelerin en büyük sebebi, hormon üretimindeki artıştır. Bu süreçte hem erkek, hem de kız çocuklarında androjen ve testosteron hormonu miktarında ciddi artış görülür. Testosteron hormonu tarafından vücuda gönderilen sinyallerle vücuttaki yağ bezleri tarafından salgılanan sebum her zamankinden daha fazla üretilir. Bu da akne oluşumunu tetikler.
Bakteriler : Çok fazla sebum salgılanması yüz, boyun, sırt ve göğüs bölgesindeki gözeneklerin tıkanmasına yol açar. Bu tıkanıklığın sebep olduğu bakteri oluşumu da cilt yüzeyinde aknelerin belirmesine sebep olur.
İlaçlar : Kullanılan hapın türüne göre değişmekle birlikte, zaman zaman ağız yoluyla alınan veya iğneyle enjekte edilen gebelik önleyici ilaçlar akne oluşumuna neden olabilir. Vücut geliştirme sporuyla uğraşanlar veya atletler tarafından kullanılan steroidlerin de benzer akne döküntülerine yol açtığı biliniyor.
Ergenlikte akne neden olur ?
Peki, ergenlikte akne neden oluşur ? Daha önce de belirttiğimiz üzere aknenin en büyük sebebi hormonlarda, özellikle de erkeklik hormonu olan testosteron hormonunda yaşanan dalgalanmadır. Kadınlarda da belli bir miktarda testosteron bulunur. Gençler ergenlik çağına girdiklerinde hormon seviyesi artar, bu da akne şeklinde ciltte etkisini gösterir.
Yetişkin aknesi neden olur?
Yaşı ilerlemesine ve ergenlikten çıkalı yıllar olmasına rağmen halen daha yetişkinlerin akneden muzdarip olabildiği bir gerçek. Özellikle kadınlar için adet döngüsü, hamilelik veya menopoz gibi hormon seviyesini etkileyen özel durumlarda akne oluşumu gözlemlenebiliyor. (bknz : menopoz nedir)
Öte yandan akne, çeşitli steroid ve antikonvulsan ilaçların yan etkileri arasında yer alır. Bazı insanlarda ise genetik olarak akneye yatkınlık olabilir. Nitekim yapılan bir bilimsel araştırmada yüzünde sivilce olan yetişkinlerin yarısının ebeveyn, kardeş veya çocuğunda da akne olduğu ortaya çıkarılmıştır.
Yiyecekler akneye sebep olur mu ?
Genellikle hayır. Çoğu akne vakasının en büyük tetikleyicisi, hormonlarda yaşanan dalgalanmadır. Yağ bezlerini uyararak ciltteki gözeneklerin tıkanmasına yol açan fazla sebum üretilmesini tetikleyen hormonlar, sivilcelerin ortaya çıkmasının başlıca sebebidir. Tıkanan gözeneklerde bakteriler yuvalanır, büyür ve minik enfeksiyonlara dönüşerek aknelerin ortaya çıkmasına neden olur.
Bu vaka da çoğu zaman adet döngüsü gibi, büyük bir hormonal değişikliğin neticesinde ortaya çıkar. Ergenlik döneminde de ne yerseniz yiyin, sivilcelerin yüzünüzde belirmesi neredeyse kaçınılmazdır. Ve evet, ebeveynlerinizin söylediğinin aksine patates cipsi yemek yüzünüzde sivilce oluşumuna yol açmaz.
Yine de bazı beslenme alışkanlıklarının akne oluşumuna etki ettiğine dair bazı deliller yok değil. Yale Tıp Fakültesi’nde dermatoloji profesörü olan Macrene Alexiades-Armenakas, Amerikan Dermatoloji Akademisi Dergisi’nde yayınlanan makalesinde bol miktarda süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünlerini tüketmenin akne oluşumu riskini artırdığını öne sürmüştür. Ancak bu öneriyi teyit eden yeni bir çalışma henüz ortaya çıkmış değil.
Diğer bazı akademik makaleler ise beyaz ekmek, waffle ve benzeri karbonhidratlı ürünlerin akneyi daha da kötüleştirdiğine işaret ediyor.
Makyaj akne yapar mı ?
Eğer kullandığınız makyaj malzemelerinin akne yaptığını düşünüyorsanız, makyaj yapmaya son vermektense marka değiştirmeyi tercih edebilirsiniz. Markanın komedojenik olmayan makyaj malzemeleri üretiyor olması önemli bir kıstastır.
Akne ne zaman geçer ?
Çocukluktan gençliğe geçiş sürecinde etkisini gösteren akneler çoğu zaman ergenlikle eşleştirilse de, yetişkinlerin yüzde 20’sinin akneden muzdarip olduğu tahmin ediliyor. 10 ila 13 yaşları arasında ortaya çıkan, cildi yağlı olan kişilerde ise daha da kötüleşen sivilceler bazen 5-10 yıl kadar boyunca etkisini gösterebiliyor. Eğer ergenliğe giren kişi şanslıysa 20’li yaşların başında sivilceler kaybolur. Her iki cinsiyette de görülen akne oluşumuna erkekler daha yatkındır. Ancak kadınlarda ise 30’lu yaşlar ve sonrasında akne oluşumu daha sık görülebiliyor.
Akne oluşumu nasıl önlenir ?
Kişinin kendine olan özgüvenini zedeleyen ve çekingen hale gelmesine yol açabilen akneler, çoğunlukla düzensiz hormon seviyeleri ve muhtemel genetik etkilere dayandırılır. Hal böyle olunca birçok doktor da akne oluşumunu engellemenin geçerli bir yolu olmadığını düşünür. Nitekim toplumda da kabul gören kanı, iyi bir hijyen veya diyetin de akneyi engelleyemeyeceği yönündedir.
Ancak tüm bunlar gerçeği yansıtmıyor. Etkili ve doğru bir tedavi ile akne oluşumunu kontrol altına alabilmek pekala mümkün. Özellikle gençlere, ergenlik döneminde hassas cilt bakımı tavsiye ediliyor. Bu bakıma her gün duş almak, elleri ve yüzleri antibakteriyel sabunla hassasça yıkamak da dahil.
Akne oluşumunu engellemeye yardımcı olacak diğer tavsiyeler ise şu şekilde sıralanıyor:
- Komedojenik olmayan nemlendirici ve güneş kremi gibi hassas cilt ürünlerini kullanmak. Makyaj malzemelerinde de aynı kriter gözetilmeli. Bu sayede yeni lezyonların oluşumu önlenebilir ve ciltteki yıpranma en aza indirilebilir.
- Akne temizleme jellerini günde iki kez kullanmak.
- İçinde parçacık barındıran temizleyici ürünlerden uzaklaşmak. Bunlar cilde zarar vererek akne oluşumunu tetikleyebilir.
- Sivilceleri patlatmak veya ellemekten kaçınmak. Böylelikle bakterilerin deride daha fazla yayılması önlenebilir.
Akne maskeleri
Evinizde bulunan doğal bileşenleri kullanarak akne için maske yapabilir, bu sayede cildinize zarar veren bakterileri ortadan kaldırarak daha sağlıklı bir cilde kavuşabilirsiniz. Bunun için faydalanabileceğiniz malzemeler aşağıdaki gibidir. Bu bileşenler “Akneye ne iyi gelir?” sorusunun da cevabı niteliğindedir.
Aloe Vera (Bitki veya suyu) : Yaşlanmayı önleyen antioksidanlarla dolu olan Aloe Vera, enfeksiyon karşıtı bileşenlere sahiptir.
Karbonat : Mikrop ve mantar karşıtı özelliğe sahip olan karbonat, cildin gözeneklerini işgal eden fazla yağı kurutur ve pul pul dökülmesini sağlar.
Tarçın : Doğal bir mikrop düşmanıdır.
Hindistan cevizi yağı veya zeytin yağı : Cildi nemlendiren bu yağlar mikroplara göz açtırmaz.
Yeşil çay tozu : Antioksidan etkisi gösteren bu toz, mikropları etkisiz hale getirerek enfeksiyonu iyileştirir.
Bal : Doğal ve güçlü bir antibiyotiktir.
Limon suyu : Deriyi büzüştüren limon suyu, fazla yağı kurutur.
Elma sirkesi : Cildin pH seviyesini dengeleyen elma sirkesi, alkalik özelliğe sahiptir.
Papaya : Ölü deri hücrelerini ortadan kaldırır ve enfeksiyona iyi gelir.
Yoğurt : Bünyesindeki asitle antibakteriyel özellik gösteren yoğurt, sahip olduğu yağ bileşeniyle de cildi nemlendirir.
Akne tedavisi
Evet, gelelim “Akne nasıl geçer ?” sorusunun cevabına. Tedavi sürecinde her ne yöntem izlenirse izlensin, asıl yapılması gereken sebum üretimini kısıtlamak, bakteri oluşumunu engellemek ve ciltteki gözeneklerin tıkanmasının önüne geçmektir. Üstelik kullanılan ilaçların ciltte yaralanmalara yol açmaması da mutlaka gözetilmesi gereken bir kriterdir. Akne tedavisinden sonra sivilceler ortadan yok olsa da geride yara izlerinin kaldığı bilinen bir gerçek. Kişiyi mutsuz eden bu yara izleri ancak uzman bir dermatolojistten yardım alındığı takdirde tedavi edilebiliyor.
Akne rahatsızlığını giderme noktasında etkili olabilecek tedavi yöntemleri ise şunlardır:
Sabun ve su : Çok basit gibi görünüyor olsa da, yüzü günde iki defa hafifçe sabunlayıp suyla durulamak akne tedavisinde önemli bir mesafe kat edilmesini sağlayabilir. Ancak bu yöntem mevcut akneleri gidermez, sadece yeni akne oluşumunu önleyebilir. Yüzü aşırı derecede ovalamak ise cilde zarar verip başka rahatsızlıklara yol açabilir.
Temizleyiciler : Eczanelerden reçetesiz olarak temin edebileceğiniz birçok yüz temizleyici jel ve akne kremi, tedavi sürecini destekleyebilir. Çoğu akne ilacında etken madde olarak benzoil peroksit, glikolik asit, salisilik asit ve sülfür bulunur.
Topikal retinol jel : Retinol, ciltte sivilce oluşumunu engelleme noktasında şaşırtıcı derecede etkilidir. Hücrelerin büyümesini etkileyen bu jel, şişkinlik ve enfeksiyonun önüne geçerek akne oluşumunu sınırlar. Ancak tıpkı Roaccutane isimli ilaçta olduğu gibi, bu tür kremler de etkisini göstermeden önce -tabiri caizse- cildin kusmasına yol açar ve akne oluşumunu tetikler. 8 ila 12 hafta kadar süre sonra ise akneler tamamen giderilir ve olumlu sonuç alınır. Bu tür jeller reçete ile satılır ve doktor onayının ardından kullanılmalıdır.
Alkol ve aseton : Alkol antibakteriyel özelliğe sahiptir, aseton ise ciltteki yağların temizlenmesini sağlar. Bu bileşenler sivilce karşıtı olarak pazarlanan bazı jel ürünlerde bir araya gelir ve ortaya etkili sonuçlar çıkar. Ancak cildin kurumasına yol açabildikleri için günümüzde çoğu dermatolojist bu ürünleri tavsiye etmemektedir.
Bitkisel, organik ve doğal ilaçlar : Herhangi bir aktarı ziyaret ettiğinizde akneye iyi geldiği belirtilen onlarca ilaç bulabilmeniz mümkündür. Ancak bu ilaçların etkinliği ispatlanmadığı ve klinik olarak ortaya çıkarılmadığı için ihtiyatlı davranmanız gerekir.
Akne kremi
Yüzünüzde veya vücudunuzun çeşitli noktalarında beliren aknelerden şikayetçi olduysanız, tarafınıza reçete edilebilecek birçok farklı akne kremi ve ilacının varlığından söz edilebilir. Modern tıbbın halen daha akneye karşı kesin ve net bir çözüm üretememiş olması ilginç, evet. Ancak yine de akneleri ortadan kaldırmaya veya gizlemeye yardımcı olabilecek kremler yok değil.
Imex
En çok kullanılan akne kremlerinin başında gelir. Fondöten olarak da kullanılabilen Imex, ten rengine çok benzer bir renktedir. Yüze sürüldüğü zaman uzun vadede sivilceleri kurutarak düşürür, tedavi süreci boyunca da renginin avantajıyla sivilceleri gizlemeyi başarır.
Fucidin
Doktorların sık reçete ettiği antibiyotikli akne kremlerinden biri de Fucidin. Sivilcelerin bulunduğu bölgeye ince bir tabaka halinde sürülmesi durumunda akneleri yok edebilen krem, Abdi İbrahim tarafından geliştirilmiş. Özellikle iltihaplı sivilceler için etkili olan krem, tüm eczanelerden reçetesiz temin edilebiliyor.
Cleocin T
Krem değil de, çözelti şeklinde kullanılabilen Cleocin T akışkan bir yapıdadır. Tüp şeklindeki tonik sünger bir başlığa sahiptir, içindeki sıvı bu başlıktan geçerek cilde dokundurulur. Uygulanmadan önce sivilceli bölge yıkanmalı, Cleocin T sürüldükten sonra bir süre su vurulmamalıdır. Gebeler tarafından kullanılması tavsiye edilmeyen bu akne ilacının yan etkileri arasında deride kuruluk ve ürtiker gibi rahatsızlıklar bulunuyor.
Akne ilaçları
Kremler derdinize çare olmadıysa, akne ilaçlarından faydalanabilmeniz mümkün.
Roaccutane
Çok ileri sivilce vakalarında doktorlar tarafından gerekli kan testleri yapıldıktan sonra yazılabilen Roaccutane, işe yarıyor olmasına rağmen sahip olduğu ürkütücü yan etkileriyle biliniyor. Genellikle türlü türlü ilaçları deneyen, ancak bir türlü çözüme ulaşamayan kişiler için “son çare” olarak tavsiye edilen Roaccutane’in ağır depresyon, dudak kuruluğu ve burun kanaması gibi yan etkileri var. Ancak ilacı kullananlara ait şaşırtıcı derecede etkili “öncesi/sonrası” fotoğraflarını gördükten sonra bu yan etkileri göz ardı edebilirsiniz, bizden söylemesi.
Zoretanin
10 ve 20 mg’lık kapsüller halinde reçeteyle satılan Zoretanin de tıpkı Roaccutane gibi ciddi yan etkileri olan bir akne ilacıdır. Ağız yoluyla günde 1 kez alınan ilaç önce sivilce miktarını arttırır, daha sonra kontrol altına alarak akneleri ortadan kaldırır. Karaciğer yağlanması ve kilo kaybı gibi yan etkileri ise ilacın olumsuz tarafı.
Monodoks
100 mg’lık bu kapsül antibiyotik özelliğe sahiptir ve akne tedavisinde kullanılır. Gebe ve emziren kadınlarda kullanılmayan ilaç sivilceler de dahil olmak üzere çoğu dermatolojik enfeksiyon vakaları üzerinde etkilidir. Yemek veya sütle alınması tavsiye edilir.
Akneye hangi bölüm bakar ?
Hastanelerin dermatoloji, deri ve cilt sağlığı polikliniklerinden randevu alarak akne tedavisi için doktorunuzdan yardım alabilirsiniz. SGK kapsamında karşılanan Imex, Acnelyse, Benzamycin, Cleocin T gibi ilaçlardan cildinize en uygun olanı tarafınıza reçete edilecektir. Bu ilaçları doktorunuza da danışıp, eczanelerden temin edebilirsiniz.
