Abrazyon nedir ?
Abrazyon nedir ?
Sözlükte kısaca “sıyrık” kelimesi ile açıklanan abrazyon pek çok alanda kullanılan bir kelimedir. (Örneğin coğrafya, otomotiv gibi…)Tıbbi anlamda abrazyon ne demek diye soracak olursak; vücudun herhangi bir bölgesinin bir yerlere çarpması ya da vurmasıyla oluşan deri yüzeyinde hafif kazıntı, zedelenme, soyulma, aşınma ya da yıpranmayı tanımlayan bir durumdur denilebilir. Abrazyon, derinin en üst tabakası olan “epidermis” bölgesinde gelişen yüzeysel hasarlardır. Bu yüzden abrazyona “teğetsel yara” da denilebilir.
Abrazyonun gerçekleştiği doku yüzeyi aşınır ve doku bütünlüğü kesintiye uğrar. Bu durumdan deri yüzeyindeki terminal sinir uçları etkilendiği için can acısı duyulur. Bütünlüğü bozulmamış normal bir doku yüzeyi mikroplara karşı korunaklıdır. Abrazyon ile doku bütünlüğü bozulduğundan, deri her türlü mikrobik etkiye açık hale gelir.
Abrazyon tedavisi
Abrazyon tedavisinin şekli, doku yüzeyindeki sıyrığın derinliğine ve bıraktığı hasara göre değişiklik gösterecektir.
Basit yüzeysel abrazyonlarda öncelikle sıyrılmış bölge temizlenir; yabancı partiküllerden ve yüzey ile bağlantısı kopmuş olan dokulardan arındırılır. Ardından o kısımda bir enfeksiyon gelişmemesi için antibiyotikli krem kullanılabilir.
Derin abrazyonlarda durum daha ciddi olabilir. Bu yüzden yüzey temizliği ve antibiyotikli krem uygulaması yapıldıktan sonra, ek olarak bandajlama yapılması gerekebilir. Bandajlamadaki amaç; yaralanan bölgedeki kanamanın kontrolünü sağlamak, dış ortamdan izole etmek, daha çabuk iyileşmesi için o bölgedeki hareketi kısıtlamak ve yaralanma sonrasında oluşabilecek olan ödemlerin önüne geçmektir. Yaranın durumuna göre özel bandajlama tekniklerinden yararlanılabilir.
Abrazyon tedavisinde nelere dikkat edilmeli ?
Bu konu hayati önem taşır. Bu gün bile bu konuda çok ciddi hatalar yapılmaktadır. Unutulmamalıdır ki basit görünen yaralar bile ölümcül sonuçlar doğurabilir.
- Yara üzerine pamuk, peçete ya da kağıt mendil gibi gereçlerle müdahale edilmemelidir. Bu tür şeyler yarada lif bırakır, yapışır ve kolaylıkla dağılırlar. Bu da yarada enfeksiyon gelişmesi riskini arttırır.
- İyot, alkol gibi uygulamalar ise yaralı kısmı yakar, çok ciddi bir şekilde can acıtır.
- Yaranın üzerine içeriği tam olarak bilinmeyen merhemlerden sürülmemeli, pudra ya da toz gibi uygulamalar yapılmamalıdır.
Kullanılacak olan antibiyotikli kremlerin çok iyi seçilmesi gerekir. Bazı antibiyotik türlerinin bünyede ciddi alerjik reaksiyonlar oluşturduğu bilinir. Bu yüzden en doğrusu, en yakın sağlık kuruluşuna giderek yaraya doktorun ya da hemşirenin müdahale etmesini sağlamak olacaktır.
Yaranın üzerine toprak ya da hayvan dışkısı sürmek gibi davranışlar maalesef bazı kesimlerde hâlâ devam etmektedir ve oldukça tehlikelidir. Kişiyi kangrene kadar götürebilen sonuçlar doğurabilir. Toprağın ihtiva ettiği mikroorganizmaya göre oluşabilecek etkiler birbirinden farklı olacaktır. Dışkı ve toprakta tahmin edemeyeceğimiz kadar virüs ve bakteri vardır. Örneğin oldukça ölümcül olan tetanoz mikrobu en çok toprak ve dışkıda bulunur. Bu mikroplar zedelenmiş doku yüzeyine tutunur ve kana karışır. Kısa süre içerisinde de ölüme sürükler. Tetanoz mikrobu ile nadir karşılaşılır; ancak etkisi de ölümcüldür. Bu yüzden yaralanmalara maruz kalmadan önce tetanoz aşısı mutlaka yapılmalıdır.
Abrazyona ilk müdahale nasıl olmalıdır ?
Doktora başvurabilmek her zaman mümkün olmaz ya da ulaşmak biraz zaman alabilir. Böyle durumlarda yarayı öylece bırakmak da doğru olmayacaktır. Bu yüzden yanımızda doğru malzemelerle hazırlanmış bir ilkyardım çantası mutlaka bulunmalıdır. Abrazyon müdahalesi için çantanın içerisinde şu malzemelerin bulunması yeterlidir:
- Gazlı bez
- Steril su
- Plaster (İlaçlı özel yara bandı)
- Makas
- Alkol
- Sabun
Yaraya müdahale edilmeden önce eller su ve sabunla iyice temizlenmelidir. Böylelikle mikroba açık hale gelen zedelenmiş deri yüzeyine ellerden mikrop bulaşmaz. Eğer sıyrılma derinin epidermis tabakasını aşıp dermis tabakasına ulaşmışsa kanama da oluşabilir. (Epidermis tabakası kan damarı bulundurmaz. Eğer kanama oluşmuşsa çizik, kesik ya da sıyrık, ikinci tabaka olan dermis tabakasına ulaşmış demektir.) Hafif kanamanın önü kesilmemeli ve akmasına müsaade edilmelidir. Ancak kanama şiddetliyse el ile o bölgeye bastırılıp akışın durdurulması sağlanır. Kanın durduğundan emin olunduğunda steril su ve sabun ile o yaralı bölge yıkanıp mikrop ve partiküllerden arındırılır. Yaraya batan partiküller (cam, çakıl taşı vs.) eğer gevşek duruyorsa zedelemeden yavaşça alınmalıdır.
Deriye sabitlenmiş olan ve çıkmak bilmeyen parçalara dokunmamak daha iyidir. Çünkü bu parçalar damara saplanmış olabilir. Zorla çekildiğinde ciddi bir kanamayı başlatma ihtimali vardır.
Yara yıkandıktan sonra yaranın merkezinden çevresine doğru gazlı bezle yavaşça silinir. Temizlenmiş yara yüzeyine krem, ilaç ya da solüsyon sürülmemelidir. (Olası alerjik reaksiyon durumlarına karşılık…)
Normalde bu işlemlerden hemen sonra yarayı kapatmamak gerekir; ancak yara ile oynama ya da mikrobik yerlere temas etme durumlarının önüne geçmek için özellikle çocukların yaralarını ilaçlı yara bandı ya da bandajlama ile kapatmak daha uygun olur. Bu malzemeler ile yara kapatıldığında, 24-48 saate bir pansuman yenilenmelidir. Aksi halde enfeksiyon gelişebilir. (Yarada iltihap, ödemi kızarıklık ya da ağrı gibi durumlar, enfeksiyon geliştiğini gösterir.)
Gazlı bez ile yara kapatıldığında pansumanı tazelemek için tekrar açarken gazlı bez yaraya yapışabilmektedir. Bu yapışmayı gidermek için ılık su ile ıslatma işleminden yararlanılabilir. Eğer yara yüzeyi oldukça düzensiz, kirli ve kötü görünüyorsa yaraya çok fazla temas etmeden steril gazlı bez ile yara kapatılmalı ve pansuman bandı ile sabitlenmelidir. Hemen sonrasında ise en acil şekilde bir sağlık kuruluşuna müracaat edilmelidir.
Abrazyon için krem
Öncelikle abrazyon için krem uygulamadan önce doktora danışılmalıdır. Alerji oluşturabilecek etken maddeleri barındıran kremler tehlikeli olacaktır. Bu yüzden doğru kremin seçilebilmesi için kişinin kendi metabolizmasından haberinin olması çok önemlidir. Bu kremler sadece haricen kullanılır. Yani sadece cilt yüzeyine uygulanabilir. Ağızdan alınması ya da gözle temas etmesi sakıncalıdır. Abrazyon için kullanılabilecek kremlerden bazıları şunlardır:
Silverdin Plus Krem:
Gümüş sülfadiazin ve lidokain etken maddeli bu krem, yara üzerinde bakterilerin gelişip çoğalmalarını engeller. Böylece enfeksiyonun önüne geçer. Bunun yanında yaralı deri bölgesini uyuşturan ve kaşıntıyı gideren özelliği de vardır.
Fito Intertulle:
Etilenglikol monofenil ve Triticum vulgare etken maddeli bu krem bakterileri öldürmek ve tahrip olmuş cilt dokusunu onarmak içindir. Her türlü deri hastalıklarında bu krem kullanılabilmektedir. (Yara, çatlak, çürük, egzama, kırışıklık, alerji, kaşıntı vs.)
Madecassol Merhem:
Cantella asiatica etken maddeli doku onarıcı kremdir. Yaralı bölgeye ince bir tabaka halinde uygulanır. İhtiyaca göre günde 1 ya da 2 kez uygulanabilir.
Dextrocin Krem:
Mupirosin etken maddeli bu krem, antibiyotikli bir kremdir. Zedelenmiş deri yüzeyinde bakteri gelişmesini engeller, var olan bakterilerle de savaşır.
Bakterilerle savaşan veya cilt dokusunun onarılmasına yardım eden diğer abrazyon kremleri şunlardır:
- Mupobel Krem-Mupiderm Krem (Etken madde: Mupirosin)
- Fucidox Krem-Fucidox Pomad (Etken madde: Fusidik asit)
- Dexpanten Krem (Etken madde: Dekspantenol-Cilt onarıcı)
- Dexpanten Plus Krem (Etken madde: Dekspantenol+klorheksidin hidroklorür-Cilt onarıcı ve enfeksiyon önleyici)
- Derisiv Krem (Etken madde: Gümüş sülfadiazin)
- Fucitec Krem (Etken madde: Fusidik asit)
- Fucitec Pomad (Etken madde: Sodyum fusidat)
- Fucibest Krem (Etken madde: Fusidik asit)
- Silvamed Krem (Etken madde: Gümüş sülfadiazin)
- Silvadiazin Krem (Etken madde: Gümüş sülfadiazin-Antimikrobiyal krem)
Korneal abrazyon nedir ?
Korneal abrazyon ya da kornea abrazyonu, gözün kornea tabakasında gelişen sıyrılma, çizik ya da kesik durumudur. Korneal abrazyon ne demek bunu iyi anlayabilmek için korneanın ne olduğunu iyi bilmek gerekir. Kornea, gözün ince ve saydam tabakasıdır. Yani gözün en dış tabakasıdır. Çevreden göze gelen ışınları kırarak görüntünün retinaya düşmesini sağlar. Bir nevi mercek görevi görmektedir.
Kornea devamlı nemli kalmak zorunda olan bir yüzeydir. Korneadaki nemin azalmasını sağlayan şeyler olduğunda (örneğin çok uzun süre bilgisayara bakmak, çok sık kontakt lens kullanmak, gözleri çok ovuşturmak, alerjik reaksiyon geçirmek gibi) göz kuruluğu gelişir, korneanın yapısı bozulmaya başlar ve korneal abrazyon ihtimali artar. Böyle durumların önüne geçmek için suni gözyaşı damlalarından yararlanılabilmektedir. Böylelikle kornea olabildiğince korunmuş olur.
Hesapta olmayan bazı kazalar da korneal abrazyona sebep olabilir:
- Kağıtla çizmek
- Makyaj fırçaları ile çizmek
- Göz ovuştururken tırnağın gözü çizmesi
- Gözün içine kirpik girmesi ve onu çıkarmaya çalışırken kornea dokusunu aşındırmak
- Ağır bir camın yere düşüp patlaması ile göze cam batması gibi beklenmedik durumlar bunlardan bazılarıdır.
Korneal abrazyon belirtileri
Korneal abrazyon yaşamış olan kişiler gözlerine bir şey kaçmış hissi yaşarlar. Bu his ağrıya ve acıya dönüşebilir. İlerlediği takdirde ışığa hassasiyet, kızarıklık, kontrol edilemeyen bir göz yaşarması, son olarak da görüntüde bulanıklık gelişir. Böyle durumlarda biran evvel bir göz doktoruna başvurulmalıdır.
Göz doktoru abrazyonun nerede olduğunu saptamak için fluorescein (florasin) isimli özel bir boya kullanır. Bu boya sayesinde abrazyonun şeklini, derinliğini ya da yüzey alanını vurgulamak mümkün olmaktadır. Tespit edildiği zaman abrazyonun boyutuna uygun bir tedavi yöntemi belirlenir.
Korneal abrazyon tedavisi
Kişiye ciddi acılar yaşatabilen kornal abrazyon nasıl geçer? Korneal abrazyon yaşayan kişiler gözlerini kırpıştırdıkça gittikçe artış gösteren bir acı duymaya başlarlar. Bu yüzden abrazyonun daha da tahriş etmesini önlemek için gözün kapalı tutulması sağlanır. Ama öncelikle göz kapağı ile abrazyonlu kornea bölgesi arasında rahatlatıcı bir tabaka oluşturabilmek için kayganlaştırıcı özelliği olan göz damlası ya da merhem ile uygulama yapılır.
Bilindiği gibi gözün kornea tabakasının bir diğer görevi de gözü mikroorganizmalara karşı korunaklı kılmaktır. Ancak abrazyon oluştuğu zaman korneanın doku bütünlüğü bozulur ve mikroplara açık hale gelir. Bu yüzden enfeksiyonun önüne geçilebilmesi adına abrazyonlu göze antibiyotikli damla uygulaması yapılabilir. Abrazyon sebebiyle oluşan ağrı ise gözbebeği büyütücü damlalar ile giderilir. Ek olarak iyileşmeye katkı sağlayan özel kontakt lenslerden de yararlanılabilir.
Air abrazyon nedir ?
Diş çürüğü tedavisi ile ilgili bir terim olan air abrazyon, aşındırarak uzaklaştırma esasına dayanır. Çürük olan diş bölgesine aşındırıcı özelliği olan alüminyum oksit partikülleri, güçlü hava basıncıyla püskürtülür ve çürük bölgenin dentin tabakasından ayrılması sağlanır. (Dentin: Dişlerin kemiğe benzeyen ama kemikten çok daha sert olan temel tabakasıdır. Kemikten daha sert olmasının sebebi, kuru ağırlığının yaklaşık %75’inin kalsiyum tuzundan oluşmasıdır.)
Air abrazyon için çeşitli aşındırıcı partiküller kullanılabilmektedir. Kullanılan bu partiküllerden bazıları maalesef normal dentin ve mine tabakasını da aşındırabilmektedir. Bu yüzden diş doktoru air abrazyon için kullanacağı partikülü iyi seçmelidir. Partiküllerin şekil ve boyutları bu aşınmanın kontrolünde etkendir.
Diş abrazyonu nedir ?
Diş abrazyonu mekanik etkilere bağlı olarak diş dokusunda kayıp ya da tahribat yaşanmasıdır. Dişleri çok sıkmak, çok sert fırçalamak, dişleri birbirine vurmak, sert kabuklu meyveleri ya da sert cisimleri ısırmak diş abrazyonuna sebep olabilecek mekanik etkilerden bazılarıdır. Dolgulama ya da kaplama yöntemleri ile diş abrazyonu tedavisi sağlanabilir.
Diş hassasiyeti problemi oluşturan etkenlerden birisi de diş abrazyonudur. Abrazyon, dişi koruyan mine tabakasının çatlamasına, hatta günden güne yitmesine sebep olabilir. Mine tabakası kaybolduğunda hassas dentin tabakası açığa çıkar. Bu tabakada uyarıları ileten bol sinir ucu bulunur. Bu sinir ucu ile direkt temas eden her türlü madde (örneğin soğuk su) dişlerde rahatsızlık oluşturur. Bu duruma diş hassasiyeti denir. Diş hassasiyetliği sorunları için geliştirilmiş olan koruyucu ve hassasiyetlik giderici özel diş macunları bulunmaktadır. Bu macunlardan uzun vadede çok etkili sonuçlar alınmaktadır.
Dermabrazyon nedir ?
Dermabrazyon; kısaca derinin epidermis (en dış)tabakasının soyulması işlemidir. “Cilt soyma ameliyatı” da denilebilmektedir. Dermabrazyon ayrıca “mekanik peeling” olarak da anılır. (Peeling; ciltteki ölü derileri uzaklaştırma, arındırma işlemidir.) Bu ameliyat kesinlikle alanında uzman bir Estetik Plastik Cerrah tarafından yapılmalıdır. Dermabrazyon şu sebeplerle yapılır:
- İltihaplı kistik sivilcenin iyileşmesinden sonra oluşan iz, leke ya da çukurların giderilmesi
- Abrazyon izlerinin düzeltilmesi
- Çatlak görünümlerinin azaltılması
Hafif çukurluk ve yaralar bu yöntemle tamamen geçirilebilirken, daha derin olanlarının ise ancak görünümü hafifletilebilir. Epidermis (üst tabaka) soyulup bir alt tabaka olan “dermis tabakasına” ulaştığında çok hızlı bir şekilde taze doku oluşur. Bu doku oluşumunun daha hızlı gerçekleşebilmesi için bir takım solüsyonlar kullanılabilmektedir. Yeni doku oluşumu ile birlikte cilt dokusu daha pürüzsüz daha taze ve daha gergin görünecektir.
Dermabrazyon işlemi üst üste tekrarlanabilen bir işlem değildir. En azından üzerinden 6 ay süre geçmesi gerekir; çünkü cilt dokusu ancak 6 aylık sürenin sonunda tamamen iyileşebilir.
Dermabrazyon işleminde anestezi uygulanır mı ?
Dermabrazyon işlemi can acıtıcı olabileceğinden, işlem öncesinde genel ya da lokal anestezi mutlaka uygulanır. Hangi anestezi yönteminin kullanılacağı ise dermabrazyon yapılacak olan cilt bölgesinin genişliğine ve yerine bağlı olarak değişir.
Dermabrazyon ameliyatı sonrası yüz bölgesine pansuman yapılır ya da o bölgeye onarıcı pomad sürülerek öylece açık bırakılabilir. Bu doktorun takdirine göre değişecektir.
Anestezi etkisi geçtikten sonra hasta herhangi bir ağrı şikâyeti yaşamaz. Kısa süre sonra evine dönebilir; ancak 1 haftadan önce normal hayatına geri dönmemelidir. Temiz bir odada istirahat etmelidir. 1 haftadan sonra iş hayatına ya da yaptığı rutin işlere geri dönebilir. Cildin normal renk tonunu alması yaklaşık 1 ay sürer. Koyu tenlilerde bu süre biraz daha uzayabilmektedir. Tamamen iyileşme ise 6 ayın sonunda gerçekleşmektedir.
Lazer dermabrazyon nedir ?
Mekanik dermabrazyondan daha hızlı iyileşme sağlayan ve daha kontrollü bir ameliyat süreci geçirilmesine yardım eden bir diğer dermabrazyon yöntemidir. Bu tedavi için Erbium lazer ve Co2 lazer sistemleri kullanılır.
